Yıllık Dava İzleme Raporu: AİHM kararları hiçe sayıldı | Faik Akçay

AİHM kararları hiçe sayıldı, Anlatım özgürlüğü davalarında 299 yıl hapis cezası verildi

2018 yılından buyana, anlatım (ifade) özgürlüğü davalarını izleyen, Türkiye’nin en büyük dava izleme programını yürüten Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) 1 Eylül 2021 – 20 Temmuz 2022 tarihleri arasında Norveç Kraliyeti Dışişleri Bakanlığı ve Özgürlük için Friedrich Naumann Vakfı Türkiye Ofisi (FNF) desteğiyle yürüttüğü programın yıllık raporu yayımlandı.

Rapor, 05.12.2022 tarihinde İstanbul’da yapılan açıklamayla, kamuoyu ile paylaşıldı. Rapordaki bazı saptamalar şöyle:

“23 farklı kentte görülen 210 davanın 446 duruşmasının izlenmesiyle elde edilen verilere göre gazeteciler, en çok haberleri ve sosyal medya paylaşımlarının delil olarak gösterildiği davalarda, terör suçlamaları ile yargılandı. Barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşlerine açılan davalarda artış olduğu belirtilen raporda savcılıkların ve ilk derece mahkemelerinin, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) kararlarını uygulamadıklarına da dikkat çekildi. Raporda, ifade özgürlüğü davalarında verilen hapis cezalarında radikal bir artış gözlemlendiği de belirtildi”.¹

Açıklamada, şu başlıklar altında, ülkemizdeki durum sergilendi:

“Gazetecilerin terör davalarında yargılanması uygulaması sürüyor

Rapora göre gazetecileri terör suçlamalarıyla yargılama uygulaması bu izleme döneminde de sürdü. “Örgüt propagandası” suçlamasının 62 davada yöneltildiğine yer verilen raporda 143 gazetecinin bu suçlamayla yargılandığı belirtildi. “Örgüt üyeliği” suçlamasının yöneltildiği 44 davanın 38’inde gazetecilerin yargılandığına ilgi çekilen raporda, 132 gazetecinin bu suçlamayla yargıç karşısına çıktığı paylaşıldı. Rapordaki verilere göre bu davalarda en çok gazetecilerin yazdıkları haberler ve sosyal medya paylaşımları suçlamalara delil olarak gösterildi.

‘Cumhurbaşkanına hakaret’ suçlamasına hukuksuzca elde edilen deliller sunuldu

Bir yıllık dönemde 34 kişinin “cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla açılan 29 davada yargılandığı paylaşılan raporda, bu davaların da en çok gazetecileri hedef aldığı belirtildi. Rapora göre 18 gazeteci, “cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla yargılandı.

Bu suçlamanın yöneltildiği 19 davada sanıklar aleyhine yalnızca sosyal medya paylaşımlarının delil olarak sunulduğuna dikkat çekilen raporda, 14 davada bu delillerin AYM’nin 19 Şubat 2020 tarihli kararıyla anayasaya aykırı olduğuna hükmederek ilgili yasa maddesini iptal ettiği, “sanal devriye” yöntemi ile elde edildiği belirtildi. Raporda AYM kararından sonraki tarihlerde hazırlanan ve “sanal devriye” yöntemiyle elde edilen kanıtlara yer verilen 8 iddianamenin mahkemeler tarafından kabul edildiği paylaşıldı.

Barışçıl gösteri ve eylemlere açılan davalarda 800 kişi yargılandı

Rapora göre, bir yılda 800 kişi, Anayasa’nın 34. maddesiyle herhangi bir izne bağlı olmaksızın düzenlenmesi güvenceye alınan barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katıldıkları için “2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet etmek” suçlamasıyla yargıç karşısına çıktı. Aralarında Cumartesi Annesi/İnsanları’nın da olduğu 328 aktivist bu suçlamayla yargılanırken, 285 öğrenci, Boğaziçi Üniversitesi’ne yapılan rektör atamaları üzerine başlayan protestolara açılan 9 farklı davada bu suçlamayla yargılandı.

Raporda barışçıl gösteri, eylem ve yürüyüşlere açılan davaların bazılarında, söz konusu eylemlerin “kanunsuz” olduğuna, kaymakamlık ya da valiliklerin aldığı keyfi yasaklama kararlarının ve pandemi döneminde İl Hıfzıssıhha Kurullarının “kamu sağlığı” gerekçe gösterilerek aldığı toplanma yasağı kararlarının dayanak olarak gösterildiğine de yer verildi.

299 yıl, 2 ay, 24 gün: AİHM kararları görmezden gelinerek ceza yağdırıldı

Raporda ifade özgürlüğü davalarında verilen tutukluluk cezalarında ciddi bir artış gözlemlendiği kaydedildi. İzleme döneminde karara bağlanan 41 davada yargılanan 67 kişiye toplam, 299 yıl 2 ay 24 gün hapis cezası verildiği belirtildi. 36 kişiye farklı davalarda verilen hapis cezalarının, AİHM’in verdiği ihlal kararlarına konu olan, TCK 220/6, 220/7, 299 ve TMK 6/2, TMK 7/2 maddeleri uyarınca verildiği vurgulandı.

Mesleki çalışmaları gerekçe gösterilerek yaşam boyu tutukluluk (müebbet hapis) cezasına çarptırılan gazeteci Rojhat Doğru ve 2020 yılında beraat ettiği suçtan hiçbir delil olmamasına karşın ağırlaştırılmış müebbet cezasına çarptırılan Osman Kavala‘ya verilen ağır cezalara da raporda yer verildi.

Hapis cezaları ile birlikte beraat ile sonuçlanan davalarda da artış görüldüğü belirtilen raporda bu durum, ifade özgürlüğünü ilgilendiren soruşturmaların kolayca davalara dönüştürülmesi olarak yorumlandı. Raporda paylaşılan bilgilere göre izleme döneminde karara bağlanan 51 davada, yargılanan 226 kişi kendilerine yöneltilen suçlamalardan aklandı.

Yıllık Dava İzleme Raporu: AİHM kararları dikkate alınmadı, ifade özgürlüğü davalarında 299 yıl hapis cezası verildi | Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği https://www.mlsaturkey.com/tr/yillik-dava-izleme-raporu-aihm-kararlari-dikkate-alinmadi-ifade-ozgurlugu-davalarinda-299-yil-hapis-cezasi-verildi/

Faik Akçay – 07.12.2022